Türkiye’deki en büyük NTE rezervinin keşfedildiği Eskişehir Beylikova’nın geçmişi M.Ö. XIII. yüzyıla,
Hitit uygarlığına kadar uzanıyor.
Türklerin kontrolüne girmesi XI. yüzyılda,
Anadolu Selçuklu döneminde oluyor. Porsuk
Nehri’nin kıyısında yer alması Selçuklu
ordusuna at yetiştiren bir merkez olmasını
sağlıyor. Adı da buradan geliyor: Beylikahır.
‘Ahır’ kelimesi halkı rahatsız edince 1985’te
‘ahır’ın yerini ‘ova’ alıyor. Kaderini ise
NTE’nin keşfi değiştirdi. Hatta 2023 yılında
dönemin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı
Fatih Dönmez ilçede yaptığı açıklamada
NTE’den yılda 200 milyon dolar gelir elde
edilebileceğini söyledi. Tüm Eskişehir’in
2024 yılı toplam ihracatı 4.5 milyar dolar...
Yani 200 milyon dolar 6 bin nüfuslu ilçede
hayal kurdurmaya başladı bile.
Maden Mühendisleri Odası Başkanı Ayhan Yüksel, NTE’lerin ekonomik değerinin
yeni ortaya çıktığını söylüyor: “Türkiye’deki
rezerv aslında 1970’lerden beri biliniyordu
ama orada dikkat çeken ve maden olarak nitelendirilenler başta uranyum ve floritti. Şu
an biz NTE’leri konsantre halde bünyesinde
bulunan floritten veya baritten ayırabiliyoruz ama NTE’leri kendi içlerinde ayrıştırma
teknolojisi bizde yok. Bu teknoloji yoksa
NTE’leri kullanmak çok zor. Ham madde
satarak hiçbir ülke kalkınamaz. Bizim için
önemli olan ayrıştırma teknolojisi de değil,
bu ham maddeleri kullanabileceğimiz ulusal
sanayi elde etmek. Biz NTE’leri elektrikli
araç motorunda kullanamıyorsak katma
değeri yine motor üreten kazanacak. Bu
ürünler üretildikten sonra ulusal sanayide
kullanılamıyorsa gerekli katma değeri
sağlamaz. Asıl katma değeri uç ürünleri
üretenler sağlar. Biz 1 liraya ham madde
satıp 100 liraya elektrikli araç alırız. Bor gibi
uzay sanayisinde dahi kullanılan önemli bir
madende dünya birincisiyiz ama borun Türkiye’ye yıllık getirisi sadece 1 milyar dolar.” •